కొడవళ్ళ హనుమంతరావు తెలుగు బ్లాగుల వ్యాఖ్యలు

సవరించినందుకు దంతుర్తి గారికి కృతజ్ఞతలు. “నెవార్క్” పొరబాటే. “1752 జూన్ నెల వానా కాలం” బదులు “1752 జూన్ నెల; ఉరుములతో కూడిన జల్లులు పడే ఎండాకాలం” అనాల్సింది. సైన్సు చరిత్రకు సంబంధించిన వ్యాసం కనుక దీని గురించి మరికాస్త వివరణ:

కారణమేమోగాని గాలిపటం ప్రయోగం గురించి ఫ్రాంక్లిన్ పూర్తి వివరాలు ఇవ్వలేదు. కొడుకూ, తనూ మాత్రమే సాక్ష్యం. కొడుకు దాని గురించి ఎప్పుడూ మాట్లాడలేదు. ఫ్రాంక్లిన్ కూడా కొన్ని నెలల మౌనం తర్వాత, 1752 అక్టోబరులో గజెట్ పత్రికలో ఓ చిన్న ప్రకటన ఇచ్చి, దానినే రాయల్ సొసైటీకి తెలపమని కాలిన్సన్‎ని కోరాడు. నేనిచ్చిన కథనం, పదిహేనేళ్ళ తర్వాత, 1767 లో జోసెఫ్ ప్రీస్ట్లీ రాసిన History of Electricity లోనిది (). అసలా చరిత్ర రాయమని ప్రీస్ట్లీని కోరింది ఫ్రాంక్లినే. ప్రీస్ట్లీకి ఫ్రాంక్లిన్ స్వయంగా చెప్పి ఉండాలి.

కొడవళ్ళ హనుమంతరావు

వి. శ్రీనివాసరావు గారికి,

మీ ప్రోత్సాహానికి కృతజ్ఞతలు. లింకన్-జామెట్రీ మీద చిన్న వ్యాసం రాయడం ఇప్పట్లో కుదరదు కాని ఈ పెద్ద వ్యాఖ్య ఉపయోగపడుతుందని ఆశిస్తాను.

ముందుగా, లింకన్ చదివింది యూక్లిడియన్ జామెట్రీ, కోఆర్డినేట్ (అనలిటిక్) జామెట్రీ కాదు. మొదటిది హైస్కూలులో, రెండోది కాలేజీలో చదువుతామని గుర్తు. సరళ, వక్ర, వృత్త రేఖలని బీజగణిత సమీకరణలద్వారా సూచించి సాధించేది అనలిటిక్ జామెట్రీ. దానిని ఫ్రెంచి తత్వవేత్త Descartes (1596-1650) కనిపెట్టాడు. అతని ప్రఖ్యాత ప్రవచనం: “I think, therefore I am.” పదిహేడో శతాబ్దపు శాస్త్రీయ విప్లవానికి Descartes, Francis Bacon ల తాత్విక రచనలు దోహదం చేశాయి.

యూనివర్సిటీ ఆఫ్ విస్కాన్సిన్-మాడిసన్ కి చెందిన గణిత ప్రొఫెసర్ జోర్డాన్ ఎల్లెన్‎బెర్గ్ రాసిన జనరంజకమైన “Shape” [1] లోని మొదటి అధ్యాయం, “I Vote for Euclid,” ఇలా మొదలవుతుంది:

In 1864, the Reverend J. P. Gulliver, of Norwich, Connecticut, recalled a conversation with Abraham Lincoln about how the president had acquired his famously persuasive rhetorical skill. The source, Lincoln said, was geometry. In the course of my law-reading I constantly came upon the word demonstrate. I thought, at first, that I understood its meaning, but soon became satisfied that I did not. . . . I consulted Webster’s Dictionary. That told of “certain proof,” “proof beyond the possibility of doubt;” but I could form no idea what sort of proof that was. I thought a great many things were proved beyond a possibility of doubt, without recourse to any such extraordinary process of reasoning as I understood “demonstration” to be. I consulted all the dictionaries and books of reference I could find, but with no better results. You might as well have defined blue to a blind man. At last I said, “Lincoln, you can never make a lawyer if you do not understand what demonstrate means;” and I left my situation in Springfield, went home to my father’s house, and staid there till I could give any propositions in the six books of Euclid at sight. I then found out what “demonstrate” means, and went back to my law studies.

ఆ అధ్యాయంలో దీనికి సంబంధించి మీకు పనికొచ్చే విషయాలు ఉన్నాయి.

స్టీవెన్ స్పీల్‎బెర్గ్ సినిమా, “లింకన్” (2012) లో, బానిసత్వాన్ని రద్దుచేసే రాజ్యాంగపు 13వ సవరణని సమర్థించే సందర్భంలో, లింకన్ తెల్లవారు ఝామున ఇద్దరు కుర్రవాళ్ళతో చేసిన సంభాషణ చూడండి: .

కొడవళ్ళ హనుమంతరావు

[1] Ellenberg, Jordan. Shape: The Hidden Geometry of Information, Biology, Strategy, Democracy, and Everything Else. Penguin Books. 2021.

నేను వేదాలనీ ఉపనిషత్తులనీ మధించలేదు కాని, వాటినీ సాపేక్ష సిద్ధాంతాలనీ తరచి చూచిన నండూరి “విశ్వరూపం” లో అంటారు:

“ప్రాచీన హిందువులు ఖగోళ విజ్ఞానంలో ఆరితేరినవారే. కాని వారి విజ్ఞానం ఎంత ప్రాచీనమైనదనే విషయం ఈనాటికి కూడా వివాదగ్రస్తంగా వున్నది. మన సంప్రదాయం ప్రకారం మన నాగరికత అతి పురాతనం. మన ఖగోళ విజ్ఞానం కూడా అతి ప్రాచీనమైనదే. అసలు ఖగోళ విజ్ఞానమే కాదు, ఏ విజ్ఞానమైనా ముందు భారతదేశంలోనే పుట్టి ఇతర దేశాలకు వ్యాపించిందని వాదించే ఛాందసులు పలువురున్నారు. వారి దృష్టిలో అసలు ఈనాడు పాశ్చాత్యవేత్తలు కనిపెట్టిన కొత్త విషయం ఒక్కటీ లేదు. ఏ పాశ్చాత్యుడు ఏ నూత్న విషయాన్ని ప్రతిపాదించినా, అది మన వేదాలలోనే వున్నదంటారు. ఏదో శ్లోకాన్ని తీసుకుని దానికి నూత్న సిద్ధాంతానుగుణమైన అర్థం చెబుతారు. ఇంతేకాక, పాశ్చాత్యులు ఈనాటికీ కనిపెట్టలేని ఎన్నో మహత్తర విశేషాలు వేదాలలో వున్నాయని, వేదాలు అపౌరుషేయాలు కనుక మన విజ్ఞానం అనాది అని చెబుతారు. ఇది ఒక విధమైన జాత్యహంకారం.”

సృష్టి ఆవిర్భావం మీద ఆసక్తి కలవాళ్ళు నండూరి, Weinberg [1] రచనలు చదవాలి.

కొడవళ్ళ హనుమంతరావు

[1] The First Three Minutes: A Modern View of the Origin of the Universe. Steven Weinberg. Basic Books. 1993.

“చెల్లియుండియు సైరణ చేయునతడు” అన్న భారత సూక్తి ఏ సందర్భంలోదని వెదుకుతుండగా, ఈ వ్యాసం 2022 ఏప్రిల్ “కొలిమి” లోనిదని తెలిసింది. “ఈమాట” ఆమాట చెప్పాల్సింది.

“చెల్లియుండియు సైరణ సేయునతఁడుఁ
బేదవడియును నర్థికిఁ బ్రియముతోడఁ
దనకుఁ గలభంగి నిచ్చునతండుఁ బుణ్య
పురుషు లని చెప్పి రార్యులు గురువరేణ్య.”

దానికి రెండు పద్యాల ముందరిది:

“క్షమియించువారిఁ గని చా
లమి వెట్టుదు రైననుం దలంప ననూన
క్షమయ కడు మెఱయుతొడ వు
త్తమరూపము గోరువారు దాల్తురు దానిన్.”

(ఉద్యోగపర్వం, రెండో ఆశ్వాసం)

ధృతరాష్ట్రుడికి విదురుడు హితోపదేశం చేసే సందర్భం లోని ఈ పద్యాల సారాంశం: సమర్థుడయి (చెల్లియు) కూడా శాంతం (సైరణ) వహించేవాడు పుణ్యపురుషుడు; క్షమించే స్వభావం కలవాళ్లకి జనులు అసమర్థతని ఆపాదిస్తారు (చాలమి+పెట్టుదురు) కాని, ఆలోచిస్తే క్షమాగుణమే మిక్కిలి మెరిసే ఆభరణం.

రాజేశ్వరి పొందిన “లోపలి స్వేచ్చ” వలన కలిగిన క్షమ, ఓరిమి ఆమెకు ఆత్మవైశాల్యాన్ని చేకూర్చాయని వాడ్రేవు గారి ప్రశంస.

అమీర్ కి మరొక స్త్రీ పై మోజు పడితే వారినిరువురినీ కలిపిన రాజేశ్వరిది ప్రకాశించే క్షమా? కడుపుతో ఉన్నప్పుడు కర్రతో బాదితే, తన్నితే సహించడం మెచ్చుకోదగ్గ ఓరిమా? బిడ్డని కనాలని ఉన్నా అమీర్ కోసం గర్భం పోగొట్టుకోవడం స్వాతంత్రమా? ఇదంతా తను సంపాదించిన “లోపలి స్వేచ్చ” వలనే అనడం విడ్డూరంగా ఉంది; కాదు, చాలా ఎబ్బెట్టుగా ఉంది. కొడవటిగంటి 1947 లో రాసిన “ఆడబ్రతుకే మధురం!” () అన్న కథలో పిల్ల అంటుంది: ” నేను పెద్దదాన్నయితే కొట్టే మొగుణ్ణి మాత్రం చేసుకోను. పుణ్యం లేకపోతే పీడాపాయె.” ఓ చిన్న పిల్లకున్న స్వాభిమానం కూడా రాజేశ్వరి చూపించలేదే?

ఇంతకీ తన 2002 సిద్ధాంత వ్యాసంలో [1], “మైదానంలో వ్యక్తి స్వేచ్చ గురించి మాట్లాడలేదు,” అని, ఇప్పుడీ “లోపలి స్వేచ్చ” సిద్ధాంతం తేవడమెందుకు?

వాడ్రేవు గారు [1] కి అనుబంధంగా ఇస్మాయిల్ తో చేసిన ఇంటర్వ్యూ లో ఓ చక్కని జవాబుంది:
ప్ర. స్త్రీవాదులు చలంలో తమకు అవసరమైనది తీసుకుని శతజయంతులు జరపడం మీద మీ ఉద్దేశ్యం ఏమిటి?
జ. చలం ఒక మహా కాసారం. అందులో స్వచ్ఛమైన జలముంది. అందమైన తామరలున్నాయి. రుచికరమైన చేపలున్నాయి. పచ్చటి నాచుంది. ఎవరికి అవరమైనది వారు తీసుకుంటారు.

అలాగే “మైదానం” లో విశాలమైన పచ్చటి బయళ్లతో పాటు కొన్ని కలుపుమొక్కలున్నాయి. వాటిని వివరించే జయప్రభ వ్యాసం “మైదానానికి చెలియలి కట్ట” [2] () చదవదగ్గది.

కొడవళ్ళ హనుమంతరావు

[1] “సత్యాన్వేషి చలం: ఒక పరిశీలన,” డా. వాడ్రేవు వీరలక్ష్మీదేవి. 2006. (పి.హెచ్.డి. సిద్ధాంత వ్యాసం, 2002).
[2] “మార్గము – మార్గణము (సాహిత్య వ్యాసాలు),” జయప్రభ. 2003.

[ఇది ఇదివరకే కొలిమి పత్రికలో వచ్చిందని మాకు తెలియదు – సం. ]